فراگیری اندیشه کمونیسم و آرزوی جهان عادلانه

با فراگیر شدن اندیشه های سرمایه داری در اقتصاد اروپا و مسلط شدن ثروتمندان بر اقشار ضعیف جامعه، مسئله عدالت اجتماعی به یکی از آرمان های مورد توجه محافل فکری تبدیل شد. از این رو نظریه پردازی در حوزه حکمرانی عدالت محور سوژه‌ی اندیشمندان سیاسی در کشور های مختلف قرار گرفت. ارائه نظریه های مختلف استفاده اشتراکی از امکانات و ترسیم نظریات مرتبط با اقتصاد دولتی از جمله تلاش هایی بود که اقتصاد فئودالیته و سرمایه داری را هدف قرار می‌داد.

در قرن 19 میلادی و با ظهور کارل مارکس اندیشه های مرتبط با حکمرانی اشتراکی قوت بیشتری پیدا کرد. جهان نا عادلانه آن روز و ظلم سرمایه داران به مردم عادی منجر به استقبال جهانی از شیوه های حکومت اشتراکی شد. کمونیسیم نوین با استفاده از ایده های کارل مارکس در اداره اقتصاد به صورت اشتراکی، ایده های جدیدی را با رویکرد عدالتخواهانه رونمایی کرد. در عرض چند دهه بخش قابل توجهی از کشور های جهان از شوروی و جمهوری چین تا کشور های عضو پیمان ورشو همگی رو به سیاست های کمونیستی آوردند. تا آنجا که اندیشه کمونیسم به عنوان رقیب اصلی جبهه جهانی اقتصاد لیبرال و سرمایه داری مطرح شد. در قرن بیستم میلادی جهان به دو قطب شرق به رهبری شوروی و غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا تقسیم شد.

شکل گیری جهان دو قطبی با ظهور حکومت های کمونیستی

پس از پایان جنگ های جهانی و شکست آلمان نازی، جبهه شرق و شوروی به عنوان اصلی ترین رقیب ایالات متحده هدف سیاست های تهاجمی خاصی که به آن دوران جنگ سرد گفته می شود قرار گرفت. از رقابت تسلیحاتی میان آمریکا و شوروی تا تهاجم فرهنگی لیبرالیسم به کشور های بلوک شرق منجر شد تا قدرت سیاسی کشور های کمونیستی کاهش یافته و مسئله نارضایتی و رفاه مردم به یک چالش مهم در این کشور ها بدل شود.

در نهایت در انتهای قرن بیستم حکومت های کمونیستی کشور های اروپایی یک به یک دچار فروپاشی شد. شوروی نیز با تغییر نظام حکومت های کمونیستی دچار چالش های متعددی گردید و در نهایت در سال 1991 انحلال اتحاد جماهیر شوروی رسما صورت گرفت. بسیاری از اندیشمندان سیاسی، انحلال شوروی را به منزله شکست نظریات مبتنی بر اقتصاد دولتی و نفی مالکیت فردی می دانند. امّا نظریات کمونیستی عدالتخواهانه چرا دچار شکست گردید؟

پیش بینی امام خمینی در مورد فروپاشی شوروی

حضرت امام خمینی در تاریخ 11 دی سال 1367 در نامه ای تاریخی به میخائیل گورباچف چندین سال قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اندیشه سیاسی کمونیسم را محکوم به شکست اعلام کرد. در نامه ی حضرت امام به گورباچف اصلی ترین عامل مخرّب در حکومت های کمونیست نه شعار های عدالت طلبانه بلکه عدم در نظر گرفتن نیاز های فطری انسان از جمله مذهب بوده است. در بخشی از این نامه مطرح شده:« آقای گورباچف وقتی از گلدسته‌های مساجد بعضی از جمهوری‌های شما پس از هفتاد سال بانگ «الله اکبر» و شهادت به رسالت ختمی مرتبت – صلی الله و علیه و آله و سلم – به گوش رسید، تمامی طرفداران اسلام ناب محمدی (ص) را از شوق به گریه انداخت؛ لذا لازم دانستم این موضوع را به شما گوشزد کنم که بار دیگر به دو جهان بینی مادی و الهی بیندیشید… مشکل اصلی کشور شما مساله مالکیت و اقتصاد و آزادی نیست. مشکل شما عدم اعتقاد واقعی به خداست.»

پیش بینی حضرت امام در مورد پایان کمونیسم چند سال پیش از فروپاشی شوروی نگاه انسان شناسانه امام خمینی در عرصه حکمرانی را نشان می دهد. عمده نارضایتی مردم ساکن در حکومت های کمونیستی، به دلیل در نظر نگرفتن مسئله انسان در مقابل جامعه و دوری از رفاه از جمله دلایل عدم اقبال به حکومت های کمونیستی بوده است. با آنکه حکومت های کمونیستی با انقلاب هایی با حضور توده های مردم شکل گرفت عدم کامل بودن نظریات حکمرانی اشتراکی در مسئله فطرت انسان منجر به شکست این اندیشه در جهان شد.