رشد و پیامدهای دینامیک جمعیت ایران
- نویسنده: سردبیر میز اقتصاد
- تاریخ و زمان ارسال: ساعت
مقامات جمهوری اسلامی ایران درباره یک “سونامی جمعیتی” هشدار داده‌اند، زیرا پیش‌بینی‌های محلی و بین‌المللی نشان می‌دهند که این کشور ممکن است تا سال 2050 یکی از پنج جمعیت بزرگ سالمندان در جهان را داشته باشد. در حال حاضر تقریباً 11٪ از ایرانیان – حدود 5.3 میلیون نفر از جمعیت کل 84 میلیونی – بالای 60 سال هستند و این رقم به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت. بر اساس پیش‌بینی برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP)، جمعیت سالمندان ایران تا سال 2050 بیش از 30٪ از کل جمعیت را تشکیل خواهد داد و ایران بزرگترین جمعیت سالمندان در خاورمیانه را خواهد داشت. پیش‌بینی‌ها همچنین نشان می‌دهند که جمعیت سالمندان در رقیب منطقه‌ای ایران، عربستان سعودی، تا سال 2050 به 25٪ از کل جمعیت و در عراق به 10.6٪ خواهد رسید.
زمینه تاریخی و روندهای کنونی
در دهه 1980، در طول جنگ ایران و عراق، ایران با افزایش جمعیت روبرو شد که ناشی از سیاست دولت در تشویق خانواده‌های بزرگ ب بود. در سال 1986، نرخ باروری به بیش از 6.5 فرزند به ازای هر زن رسید. اما فشارهای اقتصادی منجر به تغییر سیاست در اواخر دهه 1980 شد که خانواده‌های کوچکتر را ترویج می‌کرد و به طور موفقیت‌آمیزی نرخ باروری را تا سال 2010 به زیر 2.5 فرزند به ازای هر زن کاهش داد. امروزه، نرخ باروری حدود 1.68 فرزند به ازای هر زن است که نشان‌دهنده کاهش قابل توجه در نرخ تولدها است.
جمعیت سالخورده و تاثیرات اقتصادی
یکی از پیامدهای عمده کاهش نرخ باروری، افزایش سریع جمعیت سالخورده است. در حال حاضر، 11٪ از ایرانیان بالای 60 سال سن دارند و این رقم تا سال 2050 به بیش از 30٪ افزایش خواهد یافت. این تغییر جمعیتی چالش‌های اقتصادی قابل توجهی را به همراه دارد، از جمله افزایش هزینه‌های بهداشتی و کاهش نیروی کار. جمعیت سالخورده می‌تواند منابع عمومی و خدمات اجتماعی را تحت فشار قرار دهد و رشد اقتصادی را کند نماید.
پاسخ‌های سیاستی و چالش‌ها
برای مقابله با چالش‌های جمعیتی، دولت ایران سیاست‌های قبلی تنظیم خانواده را معکوس کرده است. اکنون، اقدامات تشویقی مانند زایمان رایگان در بیمارستان‌ها، افزایش مرخصی زایمان و حمایت مالی از خانواده‌های دارای فرزند را ارائه می‌دهد. با این حال، این اقدامات تأثیر قابل توجهی بر انتخاب‌های تولیدمثلی نسل جوان نداشته و منعکس کننده روندهای گسترده‌تر اقتصادی و تغییر نگرش‌های فرهنگی نسبت به اندازه خانواده است
شهرنشینی و تراکم جمعیت
توزیع جمعیت ایران به شدت به سمت مناطق شهری متمایل است و حدود 75٪ از جمعیت در شهرها زندگی می‌کنند. تهران، پایتخت، با جمعیتی بیش از 8 میلیون نفر، بزرگترین شهر کشور است. شهرنشینی چالش‌هایی مانند تراکم زیاد، کمبود مسکن و افزایش تقاضا برای زیرساخت‌ها و خدمات شهری را به همراه داشته است.
پیامدهای اقتصادی-اجتماعی
روندهای جمعیتی در ایران پیامدهای اقتصادی-اجتماعی مختلفی دارد. کاهش نیروی کار می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری اقتصادی و نوآوری شود. علاوه بر این، افزایش نسبت وابستگی ممکن است بار بیشتری بر دوش جمعیت در سن کار برای حمایت از سالمندان قرار دهد. برای مقابله با این مسائل، استراتژی‌های سیاستی جامع که شامل اصلاحات اقتصادی، تقویت تأمین اجتماعی و ابتکارات برای افزایش مشارکت نیروی کار زنان و سالمندان است، ضروری است.
فرصت‌ها و چشم انداز مثبت آن
با وجود چالش‌ها، فرصت‌هایی برای ایران وجود دارد تا روندهای جمعیتی خود را به نیرویی مثبت تبدیل کند. با سرمایه‌گذاری در آموزش و بهداشت، ایران می‌تواند کیفیت نیروی کار خود را بهبود بخشد. سیاست‌هایی که تساوی جنسیتی را ترویج داده و زنان را به طور کامل‌تری در بازار کار ادغام می‌کند، می‌تواند به کاهش تأثیر اقتصادی جمعیت سالخورده کمک کند. علاوه بر این، استفاده از تجربه و مهارت‌های جمعیت سالخورده از طریق ترتیبات کاری منعطف و مشارکت اجتماعی می‌تواند به جامعه کمک‌های ارزشمندی ارائه دهد.
در نتیجه، با وجود چالش‌های قابل توجه جمعیتی، مداخلات استراتژیک سیاستی و سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی می‌تواند به ایران کمک کند تا این تغییرات را مدیریت کرده و از پتانسیل جمعیت خود بهره‌برداری کند.
منبع:. mei.edu
