خطوط لوله های نفتی ایران

پایگاه تخصصی گلوبال انرژی مانیتور اظهار کرده که جهان در حال اجرا و برنامه‌ریزی 31 هزار کیلومتر خط لوله انتقال نفت است که هزینه کل آن 131.9 میلیارد دلار برآورد شده. ایران با بیش از 1900 کیلومتر خط لوله در حال اجرا، در صدر این لیست قرار دارد. این پروژه‌ها، رغم تحریم‌ها، نشان از برجستگی ایران در عرصه انرژی دارند.
هند و نیجر نیز به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم این لیست قرار دارند. ایران در حال اجرای خطوط لوله نفتی بیشتر از 12 برابر آمریکا و طول خطوط در حال اجرا در آمریکا، عراق و چین به ترتیب 150، 400 و 420 کیلومتر تخمین زده شده است.

ایران دارای یک شبکه گسترده از خطوط لوله نفتی است که نفت خام را از چاه‌های نفت به پالایشگاه‌ها و پایانه‌های صادراتی منتقل می‌کند. این شبکه لوله‌کشی، نقش مهمی در اقتصاد ایران ایفا می‌کند و به صادرات نفت خام این کشور کمک می‌کند.
طول کل شبکه لوله‌های نفتی ایران بیش از 10 هزار کیلومتر است. این شبکه از خطوط لوله‌های با قطرهای مختلف تشکیل شده است که نفت خام را از نقاط مختلف کشور به نقاط مشخصی منتقل می‌کنند.

خطوط لوله نفتی ایران در سه دسته اصلی قرار می‌گیرند:

1. خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از چاه‌های نفت به پالایشگاه‌ها

خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از چاه‌های نفت به پالایشگاه‌ها، یکی از مهمترین زیرساخت‌های صنعت نفت ایران هستند. این خطوط لوله، نفت خام را از چاه‌های نفت در مناطق مختلف ایران به پالایشگاه‌های اصلی در شهرهای تهران، کرج، اصفهان، آبادان، و دیگر شهرها منتقل می‌کنند. طول کل خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از چاه‌های نفت به پالایشگاه‌ها در ایران بیش از 6 هزار کیلومتر است. این خطوط لوله از خطوط لوله‌های با قطرهای مختلف تشکیل شده‌اند که نفت خام را از نقاط مختلف کشور به نقاط مشخصی منتقل می‌کنند.

خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از چاه‌های نفت به پالایشگاه‌ها، نقش مهمی در اقتصاد ایران ایفا می‌کنند. این خطوط لوله، امکان انتقال نفت خام را از نقاط مختلف کشور به نقاط مشخصی فراهم می‌کنند و به صادرات نفت خام ایران کمک می‌کنند.
طول کل خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از چاه‌های نفت به پالایشگاه‌ها در ایران بیش از 7 هزار کیلومتر است. این خطوط لوله از خطوط لوله‌های با قطرهای مختلف تشکیل شده‌اند که نفت خام را از چاه‌های نفت در مناطق مختلف ایران به پالایشگاه‌های اصلی در شهرهای تهران، کرج، اصفهان، آبادان، و دیگر شهرها منتقل می‌کنند.

مهمترین خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از چاه‌های نفت به پالایشگاه‌ها در ایران عبارتند از:

• خط لوله نفتی سراسری: این خط لوله، نفت خام را از چاه‌های نفت در مناطق شمالی ایران به پالایشگاه‌های جنوبی منتقل می‌کند. طول این خط لوله 2,400 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 2 میلیون بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی شمال-جنوب: این خط لوله، نفت خام را از چاه‌های نفت در مناطق شمالی ایران به پالایشگاه‌های مرکزی و جنوبی منتقل می‌کند. طول این خط لوله 2,000 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 1.5 میلیون بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی شمال غرب-جنوب شرق: این خط لوله، نفت خام را از چاه‌های نفت در مناطق شمال غربی ایران به پالایشگاه‌های جنوب شرقی منتقل می‌کند. طول این خط لوله 1,200 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 1 میلیون بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی مارون-اصفهان: این خط لوله، نفت خام را از میدان نفتی مارون در استان خوزستان به پالایشگاه اصفهان منتقل می‌کند. طول این خط لوله 435 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 550 هزار بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی کرمانشاه-مهران: این خط لوله، نفت خام را از چاه‌های نفت در استان کرمانشاه به پالایشگاه مهران منتقل می‌کند. طول این خط لوله 240 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 300 هزار بشکه در روز است.

خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از چاه‌های نفت به پالایشگاه‌ها با چالش‌هایی نیز مواجه هستند. یکی از این چالش‌ها، فرسودگی برخی از خطوط لوله است. فرسودگی خطوط لوله، می‌تواند منجر به نشت نفت خام شود. چالش دیگر، احتمال حملات تروریستی به خطوط لوله است. حملات تروریستی می‌تواند منجر به توقف جریان نفت خام در خطوط لوله شود.
دولت ایران تلاش می‌کند تا چالش‌های خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از چاه‌های نفت به پالایشگاه‌ها را برطرف کند. این دولت، در حال بازسازی و نوسازی برخی از خطوط لوله فرسوده است و همچنین، اقداماتی را برای مقابله با حملات تروریستی به خطوط لوله انجام می‌دهد.

2. خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از پالایشگاه‌ها به پایانه‌های صادراتی

خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از پالایشگاه‌ها به پایانه‌های صادراتی، نقش مهمی در اقتصاد ایران ایفا می‌کنند. این خطوط لوله، امکان انتقال نفت خام پالایش شده را از پالایشگاه‌ها به پایانه‌های صادراتی در سواحل خلیج فارس و دریای عمان منتقل می‌کنند.
طول کل خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از پالایشگاه‌ها به پایانه‌های صادراتی در ایران بیش از 3 هزار کیلومتر است. این خطوط لوله از خطوط لوله‌های با قطرهای مختلف تشکیل شده‌اند که نفت خام پالایش شده را از پالایشگاه‌های اصلی در شهرهای تهران، کرج، اصفهان، آبادان، و دیگر شهرها به پایانه‌های صادراتی در بندرعباس، خرمشهر، و سایر بنادر منتقل می‌کنند.
مهمترین خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از پالایشگاه‌ها به پایانه‌های صادراتی در ایران عبارتند از:
• خط لوله نفتی تهران-بندرعباس: این خط لوله، نفت خام پالایش شده را از پالایشگاه‌های تهران به پایانه صادراتی نفتی بندرعباس منتقل می‌کند. طول این خط لوله 1,400 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 1.5 میلیون بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی اصفهان-بندرعباس: این خط لوله، نفت خام پالایش شده را از پالایشگاه اصفهان به پایانه صادراتی نفتی بندرعباس منتقل می‌کند. طول این خط لوله 1,000 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 1 میلیون بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی کرمانشاه-بندرعباس: این خط لوله، نفت خام پالایش شده را از پالایشگاه کرمانشاه به پایانه صادراتی نفتی بندرعباس منتقل می‌کند. طول این خط لوله 600 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 500 هزار بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی میعانات گازی پارس جنوبی: این خط لوله، میعانات گازی را از میدان گازی پارس جنوبی به پایانه صادراتی نفتی بندرعباس منتقل می‌کند. طول این خط لوله 1,200 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 1 میلیون بشکه در روز است.

3. خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از ایران به کشورهای دیگر

ایران دارای خطوط لوله‌ای با کشورهای دیگر است که نفت خام را از ایران به این کشورها منتقل می‌کنند. این خطوط لوله، نقش مهمی در اقتصاد ایران ایفا می‌کنند و به صادرات نفت خام ایران کمک می‌کنند.
طول کل خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از ایران به کشورهای دیگر بیش از 1,000 کیلومتر است. این خطوط لوله از خطوط لوله‌های با قطرهای مختلف تشکیل شده‌اند که نفت خام را از ایران به کشورهای ترکیه، عراق، و جمهوری آذربایجان منتقل می‌کنند.
مهمترین خطوط لوله‌های انتقال نفت خام از ایران به کشورهای دیگر عبارتند از:
• خط لوله نفتی ایران-ترکیه: این خط لوله، نفت خام را از میدان نفتی گنبد کاووس در استان گلستان به بندر جیحان ترکیه منتقل می‌کند. طول این خط لوله 966 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 1.5 میلیون بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی ایران-عراق: این خط لوله، نفت خام را از میدان نفتی غرب کارون در استان خوزستان به پالایشگاه کرکوک عراق منتقل می‌کند. طول این خط لوله 250 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 200 هزار بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی ایران-جمهوری آذربایجان: این خط لوله، نفت خام را از میدان نفتی آذر میدان در استان آذربایجان غربی به پالایشگاه باکو در جمهوری آذربایجان منتقل می‌کند. طول این خط لوله 100 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 100 هزار بشکه در روز است.
• خط لوله نفتی ایران سوریه: یک خط لوله نفتی پیشنهادی است که نفت خام را از ایران به سوریه منتقل می‌کند. طول این خط لوله 1,740 کیلومتر است و ظرفیت انتقال آن 100 میلیون بشکه در روز است. این خط لوله از میدان نفتی غرب کارون در استان خوزستان ایران آغاز می‌شود و به بندر لاذقیه در سوریه می‌رسد. در سال 2019، با کاهش تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، ساخت خط لوله نفتی ایران سوریه از سر گرفته شد. در سال 2022، بخش‌هایی از این خط لوله در ایران ساخته شد.

دلایل ساخت خطوط لوله نفتی در ایران

خطوط انتقال گاز ایران از اهمیت اقتصادی و سیاسی بالایی برخوردار هستند. این خطوط نقش مهمی در تأمین انرژی مصرف‌کنندگان داخلی و خارجی ایران ایفا می‌کنند. همچنین، این خطوط می‌توانند به عنوان ابزاری برای توسعه روابط اقتصادی و سیاسی ایران با کشورهای منطقه و جهان مورد استفاده قرار گیرند.
ساخت خطوط لوله نفتی در ایران به دلایل مختلفی صورت می‌گیرد. از جمله این دلایل می‌توان به این موارد اصلی اشاره کرد که ایران قصد دارد با ساخت خطوط لوله نفتی جدید، ظرفیت صادرات نفت خود را افزایش دهد. از طرفی دیگر خطوط لوله نفتی نسبت به سایر روش‌های حمل‌ونقل نفت، هزینه‌های کمتری دارند و همچنین در عین حال خطوط لوله نفتی نسبت به سایر روش‌های حمل‌ونقل نفت، امنیت بیشتری دارند.
با توجه به اهمیت جایگاه ایران در ساخت خطوط لوله نفتی، انتظار می‌رود که این روند در آینده نیز ادامه داشته باشد. ایران قصد دارد با ساخت خطوط لوله نفتی جدید، ظرفیت صادرات نفت خود را افزایش دهد و همچنین، هزینه‌های حمل‌ونقل نفت خود را کاهش دهد.

ظرفیت کنونی انتقال گاز خطوط انتقال ایران

ظرفیت انتقال گاز خطوط انتقال ایران در پایان سال 1401 بیش از 260 میلیارد متر مکعب در سال بوده است. این ظرفیت، ایران را به یکی از بزرگترین کشورهای صادرکننده گاز طبیعی در جهان تبدیل کرده است.
ایران دارای شبکه گسترده‌ای از خطوط انتقال گاز طبیعی است که این محصول را از منابع گازی کشور به مصرف‌کنندگان داخلی و خارجی منتقل می‌کند. طول این خطوط انتقال بیش از 20 هزار کیلومتر است.

خطوط انتقال گاز ایران را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

• خطوط انتقال گاز داخلی: این خطوط گاز را از منابع گازی کشور به مصرف‌کنندگان داخلی منتقل می‌کنند.
• خطوط انتقال گاز صادراتی: این خطوط گاز را از منابع گازی کشور به کشورهای همسایه و سایر کشورهای جهان صادر می‌کنند.

خطوط انتقال گاز داخلی

خطوط انتقال گاز داخلی ایران از سه منطقه اصلی تأمین می‌شوند:

• منطقه شمال: این منطقه شامل منابع گازی پارس شمالی، پارس جنوبی و بندرعباس است.
• منطقه جنوب: این منطقه شامل منابع گازی عسلویه، کنگان و ماهشهر است.
• منطقه غرب: این منطقه شامل منابع گازی ایلام، کرمانشاه و کردستان است.

خطوط انتقال گاز داخلی ایران به طور عمده به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• خطوط انتقال گاز فشار بالا: این خطوط گاز را با فشار بالا (بین 60 تا 100 مگاپاسکال) منتقل می‌کنند.
• خطوط انتقال گاز فشار متوسط: این خطوط گاز را با فشار متوسط (بین 10 تا 60 مگاپاسکال) منتقل می‌کنند.

خطوط انتقال گاز صادراتی

خطوط انتقال گاز صادراتی ایران به کشورهای مختلفی متصل هستند، از جمله: ترکیه، عراق، سوریه، آذربایجان، ترکمنستان، ارمنستان، گرجستان، عمان. خطوط انتقال گاز صادراتی ایران از لحاظ اهمیت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
• خطوط انتقال گاز ترانزیتی: این خطوط گاز را از یک کشور به کشور دیگر منتقل می‌کنند.
• خطوط انتقال گاز مستقیم: این خطوط گاز را مستقیماً از ایران به کشور مقصد منتقل می‌کنند.

نمونه‌هایی از خطوط انتقال گاز ایران

• خط لوله سراسری گاز ایران: این خط لوله گاز را از منابع گازی جنوب ایران به مناطق مختلف کشور منتقل می‌کند.
• خط لوله گاز ایران-ترکیه: این خط لوله گاز را از ایران به ترکیه منتقل می‌کند.
• خط لوله گاز ایران-عراق: این خط لوله گاز را از ایران به عراق منتقل می‌کند.
• خط لوله گاز ایران-سوریه: این خط لوله گاز را از ایران به سوریه منتقل می‌کند.