گذر از گزند دلار

پس از بحران مالی 2008 و متاثر شدن اقتصاد بسیاری از کشور ها از نابسامانی های نظام مالی ایالات متحده، بسیاری از کشور ها تصمیم بر جدا سازی نسبی اقتصاد خود از نوسانات ارز های رایج در اقتصاد بین الملل مانند یورو و دلار گرفتند. اصلی ترین راهبرد موثر در این سیاست در دیپلماسی اقتصادی کشور ها در « پیمان پولی دوجانبه » نمایان گردید. همچنین چالش های سیاسی ایجاد شده اخیر در جهان و گسترش پیدا کردن دامنه تحریم های بانکی کشور هایی نظیر ایالات متحده زمینه استفاده کشور های تحت تحریم از این امکان را فراهم کرده است.

پیمان پولی دوجانبه قراردادی میان دو کشور است که در روابط مابین به جای استفاده از ارز های رایج جهانی از ارز های ملّی دو کشور استفاده می شود. برای مثال کشور هایی که دارای مناسباتی نظیر همسایگی و یا منافع مشترک سیاسی می باشند این امکان را دارند که در تمامی و یا بخشی از روابط اقتصادی ما بین خود از ارز های ملّی استفاده کنند. این امر به نوعی منجر به کاهش تاثیر پذیری اقتصاد طرفین از نوسانات قیمت دلار می شود.

از نظر شیوه اجرا، عملیات این پیمان به این گونه است که برای مثال در پیمان پولی میان ایران و روسیه، ایران یک حساب روبلی در بانک مرکزی روسیه و روسیه یک حساب ریالی در بانک مرکزی ایران ایجاد می کند. زمانی که تاجر ایرانی بخواهد از تاجر روسی خرید کند؛ هزینه کالا به ریال را به یکی از بانک های ایرانی تحویل داده و بانک ایرانی مبلغ را به حساب ریالی روسیه در بانک مرکزی ایران واریز می کند. متقابلا تاجر روسی معادل با ارزش این ریال از محل حساب روبلی ایران در بانک مرکزی روسیه روبل دریافت می کند.

در این بین مسئله مهمتر آمادگی اقتصاد ملّی کشور برای انعقاد چنین پیمان های مالی می باشد. در صورت عدم آمادگی اقتصاد کشور برای تامین منابع مورد نیاز، چنین پیمانی می تواند منجر به آسیب رساند به اقتصاد شود. عدم برابری تراز تجاری طرفین، نوسانات شدید ارز های ملّی موضوع پیمان و یا عدم توانایی تامین منابع ارزی به وسیله هر یک از طرفین می تواند اختلالات جدی را در اجرای پیمان ایجاد کرده و یا آن را تبدیل به یک قرارداد تشریفاتی و بی اثر کند.

اجرای صحیح و موثر پیمان دو جانبه پولی می تواند شرایط اقتصادی مساعدی را برای طرفین پیمان ایجاد نماید. دور زدن تحریم های بانکی، کم کردن هزینه های تبدیل ارز، بهبود وضعیت صنایع متاثر از ارز های ملّی متقابل نظیر صنعت گردشگری یا فرانشیز و همچنین آسان شدن امکان ترانزیت میان دو کشور از جمله نتایج یک پیمان پولی دوجانبه موثر می باشد.