رشد صنعت گردشگری از طریق نشانه های جغرافیایی

یکی از مهمترین راهکار های توسعه صنعت گردشگری در کشور های جهان استفاده از ظرفیّت حمایت های بین المللی مالکیّت فکری است.  یکی از انواع موثر حمایت های مالکیّت فکری در توسعه گردشگری، سیستم حمایت از نشانه های جغرافیایی است. نشانه های جغرافیایی به عنوان یکی از انواع حمایت از مالکیت فکری بر اصالت منشأ و مبدأ جغرافیایی کالاها و خدمات موجود در بازار تأکید دارد. در حقیقت زمانی که کالایی به دلیل انتساب به منطقه جغرافیایی خاصی مورد استقبال مشتریان قرار می گیرد بر طبق حمایت از نشانه های جغرافیایی موجود در قوانین بین المللی و ملّی کشور ها تولید آن در منطقه جغرافیایی دیگر ممنوع و ناقض حقوق تولید کنندگان بومی این کالا در منطقه خاص خود است. تجربه ایران و سایر کشور ها در ثبت محصولات بومی مناطق مختلف ثابت کرده است که استفاده فعّال  و مداوم از سیستم بین المللی حمایت از نشانه های جغرافیایی منجر به سهولت صادرات و همچنین جذب گردشگر می شود.

برای مثال ثبت « خرمای پیارم » منطقه حاجی آباد هرمزگان در سال 2017 از طریق موافقنامه بین المللی لیسبون[1] یکی از نمونه های موفق استفاده از سیستم نشانه های جغرافیایی است. برند سازی از طریق نشانه های جغرافیایی این محصول منجر شده است « خرمای پیارم » اکنون علاوه بر صادرات به کشور های زیادی از جهان گردشگرانی را از کشور های دیگر مانند سوئیس برای بازدید از نخلستان های این خرما و مشارکت در تولید، به حاجی آباد هرمزگان بیاورد. ثبت بین المللی این محصول علاوه بر برندسازی و معرفی به کشور های جهان منجر به این امر می شود که هیچ کشوری نتواند خرمای خود را با نام « خرمای پیارم » در کشور های عضو موافقتنامه لیسبون بفروشد.

در یک مثال دیگر از کشور کامبوج، ثبت نوعی فلفل در سال 2010 در قالب موافقتنامه لیسبون و صادرات این محصول به کشور های دیگر دنیا موجب برند سازی این نوع از فلفل شد. این اتفّاق یکی از عوامل رشد گردشگری غذایی در کامبوج شده است. تعداد بسیاری از گردشگران برای بازدید از مزارع کشت این نوع از فلفل به کامبوج می روند. نمونه های بسیار دیگری از ثبت بین المللی محصولات در سیستم نشانه های جغرافیایی و تاثیر آن بر افزایش گردشگری وجود دارد. از این موارد می توان به سفر گردشگران به منطقه پارما ایتالیا برای بازدید از نحوه ساخت و خرید « پنیر پارمسان » که یکی از نشانه های جغرافیایی آن منطقه است؛ اشاره کرد.

ظرفیّت بالای کالا ها، خدمات، محصولات فرهنگی و مناطق مختلف کشور ایران پتانسیل بسیاری را برای استفاده از سیستم بین المللی حمایت از نشانه های جغرافیایی در صنعت گردشگری ایجاد کرده است. علی رغم فعالیّت اداره مالکیت معنوی قوه قضائیه در ثبت بین المللی نشانه های جغرافیایی به نظر می رسد مسئله جذب گردشگر از این طریق، انگیزه اصلی نبوده است. بلکه مسئله جلوگیری از کپی برداری، سهولت صادارت و آسان کردن رقابت برای تجّار ایرانی انگیزه اصلی این کار بوده است. (که البته این امر به صورت غیر مستقیم در صنعت گردشگری موثر است.) تلاش برای سیاستگذاری ثبت نشانه های جغرافیایی برای جذب گردشگر برنامه بهتری را برای این امر می طلبد؛ چرا که اکثر نشانه های ثبت شده صرفا کالا های صادراتی نظیر فرش و گلیم می باشد. حرکت به سمت ثبت جغرافیایی کالاهای مصرفی نظیر انواع غذا و همچنین کالا هایی که روند تولید آن ها خاص و جذّاب بوده و همچنین ثبت بالای نشانه های جغرافیایی یک منطقه خاص با جذب گردشگر بالا در مناطق جغرافیایی ایران شود.