منطقه موندراگون اسپانیا در جهان به نام تعاونی پر افتخار موندراگون شناخته می شود. در قرن 19 میلادی با همه گیری اقتصاد سرمایه داری، ظهور بنگاه های بزرگ اقتصادی و شکل گیری انحصار در بازار های مختلف، گروه های مختلف اقتصادی برای حفظ واحد های خرد از آسیب های افتصاد سرمایه داری اقدام به تأسیس تعاونی ها نمودند. در این راستا تعاونی موندراگون به عنوان نمونه موفقی از ساختار اقتصادی تعاونی در ایالت باسک اسپانیا تاسیس گردید. تعاونی در واقع یک واحد اقتصادی عضو محور است که با ایجاد جمع های مردمی در قالب اعضا تعاونی برای تأمین نیاز و یا تسهیل در فروش تولیدات اعضا هدف گذاری میکند. در واقع در تعاونی هدف اولویت دار حفظ ارزش های انسانی و کرامت اعضا می باشد و اهدافی مانند بیشینه کردن سود و یا جذب سرمایه در اولویت های بعدی قرار می گیرد.در تعاونی چیزی به نام کارفرما و کار گر وجود نداره و در واقع همه افراد تعاونی هم شاغل و هم مالک محسوب میشند. تعاونی ها به طور کلی به دو نوع تعاونی مصرف و تعاونی تولیدی و یا تلفیقی از این دو تقسیم می شوند. در تعاونی تولیدی با تجمیع فروشندگان نوعی کالای خاص در قالب تعاونی، کم کردن هزینه های تولید و همچنین امکان بازاریابی محصولات در بین اعضا تعاونی مزیت رقابتی خوبی به نسبت بنگاه های بزرگ اقتصادی ایجاد نمود.

یکی از نمونه های موفق فعالیت های تعاونی، تعاونی موندراگون در شهر موندراگون ایالت باسک اسپانیا است. تعاونی موندراگون در نیمه قرن بیستم برای حفظ فعالین اقتصادی خرد از آسیب های اقتصاد سرمایه داری و به کار گیری توانمندی های افراد محلی آن منطقه با هدایت‌گری یک روحانی مسیحی توسط پنج مهندس با دغدغه های اجتماعی و انسانی و با هدف مدیریت کارگران بر واحد های اقتصادی تاسیس شد. در واقع هدف این تعاونی گسترش دادن عدالت میان افراد در جامعه و مشارکت افراد در اداره سازمان به میزان توانایی‌هایشان بود. تعاونی موندراگون در ابتدا در قالب یک نهاد آموزشی اجتماعی برا فعالین اقتصادی محلی و کارگران جوان شروع به کار کرد چند سال بعد تبدیل به یک کالج حرفه آموزی یا همون پلی تکنیک و بعد هم به شکل یک دانشگاه فنی در اومد در واقع بنیان گذاران موندراگون آغاز فعالیت اقتصادی را آموزش حرفه های مختلف و توانایی های اجتماعی میدونستند. بعد چندین سال تربیت متخصصین تعاون گرا، تعاونی موندراگون شروع به تاسیس واحد های تولیدی به وسیله همین متخصصین نمود.

پیشرفت این تعاونی منجر به مهاجرت معکوس افراد به منطقه موندراگون و گسترش پیدا کردن واحد های تولید و توزیعی و در کنار آن واحد های بیشتر پژوهشی توسعه محصولات شد. ساختار اجتماعی تعاونی نیز در مسیله تأمین بازار محصولات واحد های تولیدی به خوبی کار می کرد. پس از چندین سال تعاونی موندراگون در عرصه های مختلف صنعتی به تولید و فروش محصول رسید در کنار بخش های تولیدی و توزیعی این تعاونی بخش هایی برای تامین مواد غذایی و کشاورزی و مسکن و نیاز های آموزشی و خدمات اعضا نیز فراهم ساخت راه اندازی بخش های جدید منجر به زیاد شدن بیشتر مداوم تعداد اعضا تعاونی و بهتر شدن وضعیت بازار و میزان استغال بخش های مختلف می شد.

امروز ۶۰ هزار پرسنل این تعاونی در گستره‌ ۱۵۰ شرکت مشغول به کار هستند و سالانه بالغ بر ۸ میلیارد دلار درآمد دارند. موندراگون از بخش‌های تولیدی، توزیعی، مالی، سه مرکز تحقیق و توسعه، دانشگاهی با چندین واحد آموزشی، بانک اختصاصی و نظام سلامت مختص به خودش برخوردار است. اقتصاد هایی که با گسترش پیدا کردن اقتصاد سرمایه داری و هجوم هلدینگ ها علی الخصوصی هلدینگ های خرده فروشی مواجه می شوند بسیار از بخش های اقتصادی کوچک تر را ورشکسته می بینند. تجربه تاریخی راه اندازی تعاونی ها به ما نشان می دهد ساختار تعاونی می تواند راه حلی برای رونق گرفتن واحد های تولیدی کوچک مردمی باشد.