پسته از مهم‌ترین محصولات کشاورزی است که سهم عمده صادرات ایران را به خود اختصاص می‌دهد. این محصول طی 20 سال گذشته با معضل اصلی و مهم آلودگی به آفلاتوکسین مواجه شده است؛ به‌طوری‌که سالانه حدود 20 درصد از پسته صادراتی ایران به علت وجود سم آفلاتوکسین بالاتر از حد مجاز، از مقاصد کشورهای اروپایی برگشت داده شده یا به قیمت بسیار پایین به فروش می‌رسد، به همین دلیل پسته ایران در حال حاضر بخش عمده‌ای از بازار صادراتی خود را از دست داده است. خسارت اقتصادی ناشی از این امر نیز حدود 200 تا 500 میلیون دلار برآورد می‌شود.

امروز مهم‌ترین عامل پایین بودن رقابت‌پذیری خشکبار ایرانی در عرصه بین‌المللی، ضعف آن از جهت احراز استانداردهای غذایی است. استفاده از ماشین‌آلات مبتنی بر پلاسمای سرد برای سم‌زدایی از پسته می‌تواند بازارهای جدیدی همچون بازارهای اروپا را به روی پسته ایرانی بگشاید. صادرات پسته ایرانی به طور متوسط 500 میلیون دلار در سال است. ژاپن و کشورهای اروپایی به دلیل همین استانداردهای غذایی و بهداشتی از واردات پسته ایرانی پرهیز می‌کنند. تست‌های ماشین‌آلات پلاسمای سرد روی پسته اثبات کرده است که می‌توان میزان مواد سمی در پسته را به حد مجاز کشورهای پیشرفته رساند. علاوه بر پسته و خشکبار، در حوزه خوراک دام همچون ذرت دامی و همچنین ادویه، حبوبات و گیاهان دارویی نیز استفاده از این محصول نه تنها برای ارتقای سلامت داخلی باید جزو الزامات باشد، بلکه می‌تواند بازارهای صادراتی جدیدی را به روی کشور بگشاید. پلاسمای سرد برابر رقبای کنونی همچون اشعه گاما، نه تنها از کیفیت محصول نمی‌کاهد بلکه بسیار به‌صرفه‌تر است.

در حال حاضر برای از بین بردن قارچ تولیدی، روش مرسومی در دست نیست و این کار اغلب به صورت بصری انجام می‌پذیرد. تنها محصولاتی که در آنها تأثیر قارچ و سم قابل رؤیت باشد، به‌صورت دستی جدا می‌شوند. البته حذف آفلاتوکسین به روش‌های فیزیکی و شیمیایی مختلفی مانند ماکروویو، پردازش فشار بالا، اولتراسونیک، تشعشع گاما، میدان الکتریکی پالسی، ازون‌تراپی و پلاسمای سرد نیز ممکن است،

تاکنون روش‌های متداول برای کاهش میزان آلودگی محصولات کشاورزی به‌ویژه آفلاتوکسین، استفاده از پرتوهای یونیزان همچون گاما یا بیم الکترونی، اولتراسونیک و پردازش فشار بالا بوده که به دلیل کارایی پایین یا هزینه‌های بسیار سنگین و برخی معایب همچون القای جهش ژنتیکی در محصولات کشاورزی، امکان استفاده گسترده از آنها وجود نداشته است. هرچند باید این نکته را در نظر گرفت که علاوه بر کاهش سم آفلاتوکسین موجود در محصولات خشکبار ازجمله پسته، باید مواد مغذی آن در اثر این فرایند نیز حفظ شود.

راهکار فناورانه برای حذف سم آفلاتوکسین

از جمله روش‌های ارزشمند برای حذف سم آفلاتوکسین، پلاسمای سرد اتمسفری است که در یک دستگاه به روش تخلیه سد دی الکتریک تولید می‌شود. استفاده از تخلیه سد دی الکتریک، یکی از روش‌های پرکاربرد و مرسوم برای کنترل چگالی جریان و به‌واسطه آن کنترل دمای پلاسما است. از مزایای این روش می‌توان به عملکرد در دمای پایین، تشعشع کمتر و مصرف انرژی پایین‌تر اشاره کرد.

شرکت توسعه فناوری پلاسما با کسب نتایج مثبت از انجام تحقیقات بر تأثیر پلاسمای سرد در حذف سم آفلاتوکسین پس از ساخت پروتوتایپ اولیه، سامانه‌ پردازش پسته با ظرفیت پردازش‌ 10 کیلوگرم در ساعت را طراحی و اجرا کرد که در شانزدهمین سالروز ملی فناوری هسته‌ای توسط ریاست محترم جمهور به عنوان یکی از 9 دستاورد سازمان انرزی اتمی ایران رونمایی شد. این شرکت در مرحله بعد سامانه‌ نیمه‌صنعتی مبتنی بر پلاسما با ظرفیت پردازش‌ 100 کیلوگرم پسته در یک ساعت را طراحی و اجرا کرد که پتانسیل حذف آفلاتوکسین از پسته تا حد مجاز استانداردهای جهانی را دارد.

شرکت توسعه فناوری پلاسما با تجربه موفق خود در این زمینه، هم‌اکنون در حال احداث اولین مجتمع سم‌زدایی از پسته است. این مجتمع که اولین و تنها مرکز سم‌زدایی از پسته به روش پلاسماتراپی در ایران و منطقه بوده، با ظرفیت پردازش سه تن پسته در ساعت، در استان کرمان راه‌‎اندازی خواهد شد. سامانه‌های صنعتی مستقر در این مجتمع به دست متخصصان شرکت توسعه فناوری پلاسما ساخته شده، کاملا بومی هستند و امکان سم‌زدایی از یک تن پسته در ساعت را خواهند داشت.

تست‌های انجام شده:

• تست‌های عملکردی
• انتخاب پارامترهای مناسب جهت انجام تیمارها
• دائم‌کاری دستگاه بیش از یک شبانه‌روز به صورت پیوسته
• انجام آنالیزهای تاثیر پلاسما در حذف سموم از مواد غذایی به صورت برون‌سپاری به آزمایشگاه‌های معتبر و مورد تایید وزارت بهداشت

مزایای پلاسما برای سم‌زدایی:

• روشی به‌صرفه، اقتصادی و زیست سازگار
• از بین بردن قارچ‌ها، باکتری‌ها و آفلاتوکسین تا حد استاندارد
• بدون هیچ‌گونه تأثیر مخرب بر خواص فیزیکی، شیمیایی، ارزش تغذیه‌ای، عطر و طعم محصول
• انرژی و توان مصرفی ناچیز نسبت به توانایی آن در استریلیزاسیون، در ابعاد صنعتی
• عدم استفاده از هیچ نوع مواد شیمیایی و آسیب‌رسان به مواد غذایی و سلامت مصرف‌کنندگان
• ایمن بودن برای اپراتور و آسان بودن استفاده از دستگاه
• افزایش ماندگاری محصولات در انبارها و به حداقل رسیدن امکان آلودگی مجدد
• امکان افزایش صادرات محصول و سودآوری بالا

مشتریان بالقوه محصول:

• بازرگانان و صادرکنندگان پسته
• بازرگانان و صادرکنندگان زعفران
• بسته‌بندی خشکبار (انواع آجیل، کشمش، پسته و …)
• تولید نشاسته و محصولات نشاسته‌ای
• بازرگانان و صادرکنندگان فرآورده‌های کشاورزی
• تولیدکننده‌های خوراک دام و طیور
• مجتمع‌های کشت و صنعت